فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی به گروهی از اختلالات عصبی اطلاق می شود که در دوران نوزادی یا اوایل کودکی ظاهر می شود و به طور دائم بر حرکت بدن و هماهنگی عضلات تأثیر می گذارد.
فلج مغزی (CP) در اثر آسیب یا ناهنجاری های داخل مغز در حال رشد ایجاد می شود که توانایی مغز برای کنترل حرکت و حفظ را مختل می کند.
فلج مغزی ناحیه حرکتی لایه بیرونی مغز (به نام قشر مغز)، بخشی از مغز که حرکت عضلات را هدایت می کند، را تحت تاثیر قرار می دهد.
در برخی موارد، قشر حرکتی مغز در طول رشد جنین به طور طبیعی رشد نکرده است. در برخی دیگر، آسیب ناشی از آسیب به مغز قبل، در حین یا پس از تولد است. در هر دو صورت، آسیب قابل ترمیم نیست و ناتوانی های ناشی از آن دائمی است.
علائم فلج مغزی چیست؟
- عدم هماهنگی عضلات هنگام انجام حرکات ارادی (آتاکسی)
- ماهیچه های سفت یا سفت و رفلکس های اغراق آمیز (اسپاستیسیته)
- ضعف در یک یا چند دست یا پا
- راه رفتن روی انگشتان پا
- تغییرات در تون عضلانی، یا خیلی سفت یا خیلی فلاپی.
- ترشح بیش از حد آب دهان یا مشکل در بلع یا صحبت کردن
- لرزش یا حرکات غیر ارادی تصادفی
- تأخیر در رسیدن به نقاط عطف مهارت حرکتی
- مشکل در حرکات دقیق مانند نوشتن یا بستن دکمه های پیراهن
علائم فلج مغزی از نظر نوع و شدت از فردی به فرد دیگر متفاوت است و حتی ممکن است در طول زمان در فرد تغییر کند. بسته به اینکه کدام بخش از مغز آسیب دیده است، علائم ممکن است در بین افراد بسیار متفاوت باشد.
اینجا بخوانید : کاردرمانی فلج مغزی
عوارض فلج مغزی چیست؟
همه افراد مبتلا به فلج مغزی مشکلات حرکتی و وضعیت بدنی دارند و برخی نیز دارای سطحی از ناتوانی ذهنی، تشنج، احساسات یا ادراک فیزیکی غیرطبیعی و همچنین سایر اختلالات پزشکی هستند. افراد مبتلا به CP همچنین ممکن است بینایی یا شنوایی، و مشکلات زبانی و گفتاری را مختل کنند.
CP علت اصلی ناتوانی های دوران کودکی است، اما همیشه باعث ناتوانی های عمیق نمی شود. در حالی که یک کودک مبتلا به CP شدید ممکن است قادر به راه رفتن نباشد و نیاز به مراقبت های گسترده و مادام العمر داشته باشد، کودک دیگری با CP خفیف ممکن است کمی بی دست و پا باشد و نیازی به کمک خاصی نداشته باشد. این اختلال پیشرونده نیست، به این معنی که با گذشت زمان بدتر نمی شود. با این حال، با بزرگتر شدن کودک، علائم خاصی ممکن است کم و بیش آشکار شوند.
مطالعه‌ای توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نشان می‌دهد که میانگین شیوع فلج مغزی 3.3 کودک در هر 1000 تولد زنده است.
هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد، اما درمان‌های حمایتی، داروها و جراحی می‌تواند به بسیاری از افراد کمک کند تا مهارت‌های حرکتی و توانایی برقراری ارتباط با جهان را بهبود بخشند.
علائم فلج مغزی معمولاً در ماه های اولیه زندگی ظاهر می شود، اگرچه تشخیص خاص ممکن است تا دو سالگی یا بعد به تعویق بیفتد.
سایر عوارض
نوزادان مبتلا به CP اغلب دارای تأخیر رشدی هستند، که در آن به کندی به نقاط عطف رشدی مانند یادگیری غلت زدن، نشستن، خزیدن یا راه رفتن می رسند.
برخی از نوزادان مبتلا به CP دارای تون عضلانی غیر طبیعی هستند. کاهش تون عضلانی (هیپوتونی) می تواند آنها را آرام و حتی شل به نظر برساند.
افزایش تون عضلات (هیپرتونی) می تواند آنها را سفت یا سفت به نظر برساند.
در برخی موارد، دوره اولیه هیپوتونی پس از 2 تا 3 ماه اول زندگی به هیپرتونی تبدیل می شود. کودکان مبتلا به CP همچنین ممکن است حالت غیرعادی داشته باشند یا هنگام رسیدن، خزیدن یا حرکت به یک سمت بدن ترجیح دهند.
توجه به این نکته ضروری است که برخی از کودکان بدون CP نیز ممکن است برخی از این علائم را داشته باشند.
بیشتر بخوانید : گفتاردرمانی فلج مغزی
دلایل فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی در اثر رشد غیرطبیعی بخشی از مغز یا آسیب به قسمت‌هایی از مغز که حرکت را کنترل می‌کنند، ایجاد می‌شود. این آسیب می تواند قبل، در حین یا اندکی پس از تولد رخ دهد.
اکثر کودکان فلج مغزی مادرزادی CP دارند (یعنی با آن متولد شده اند)، اگرچه ممکن است تا ماه ها یا سال ها بعد تشخیص داده نشود. تعداد کمی از کودکان به فلج مغزی مبتلا شده اند که به این معنی است که این اختلال پس از تولد شروع می شود.
برخی از علل فلج مغزی اکتسابی عبارتند از آسیب مغزی در چند ماه یا سال اول زندگی، عفونت های مغزی مانند مننژیت باکتریایی یا آنسفالیت ویروسی، مشکلات در جریان خون به مغز، یا آسیب سر ناشی از تصادف با وسیله نقلیه موتوری، سقوط یا کودک آزاری.
در بسیاری از موارد، علت فلج مغزی ناشناخته است. علل احتمالی عبارتند از ناهنجاری های ژنتیکی، ناهنجاری های مادرزادی مغز، عفونت ها یا تب های مادر، یا آسیب جنین، برای مثال. انواع زیر آسیب مغزی ممکن است علائم مشخصه آن را ایجاد کند:
- آسیب به ماده سفید مغز (لوکومالاسی اطراف بطنی یا PVL). ماده سفید مغز مسئول انتقال سیگنال ها در داخل مغز و به بقیه بدن است. آسیب ناشی از PVL مانند سوراخ های ریز در ماده سفید مغز نوزاد به نظر می رسد. این شکاف ها در بافت مغز در انتقال طبیعی سیگنال ها اختلال ایجاد می کنند.
- رشد غیر طبیعی مغز (دیسژنز مغزی). هر گونه وقفه در روند طبیعی رشد مغز در طول رشد جنین می تواند باعث ایجاد ناهنجاری های مغزی شود که در انتقال سیگنال های مغزی اختلال ایجاد می کند. جهش در ژن هایی که رشد مغز را در این دوره اولیه کنترل می کنند، می تواند مغز را از رشد طبیعی باز دارد. عفونت ها، تب ها، تروما یا سایر شرایطی که باعث ایجاد شرایط ناسالم در رحم می شود، سیستم عصبی جنین را نیز در معرض خطر قرار می دهد.
سایر دلایل
- خونریزی در مغز (خونریزی داخل جمجمه ای). خونریزی داخل مغز ناشی از انسداد یا شکستگی عروق خونی معمولاً در اثر سکته مغزی جنین ایجاد می شود. برخی از نوزادان در حالی که هنوز در رحم مادر هستند دچار سکته مغزی می شوند زیرا لخته های خون در جفت مانع از جریان خون در مغز می شود. سایر انواع سکته مغزی جنینی به دلیل بدشکل یا ضعیف بودن رگ های خونی در مغز یا ناهنجاری های لخته شدن خون ایجاد می شود. فشار خون بالا مادر (پرفشاری خون) یک اختلال شایع پزشکی در دوران بارداری است و در نوزادان مبتلا به سکته مغزی جنین شایع تر است. همچنین نشان داده شده است که عفونت مادر، به ویژه بیماری التهابی لگن، خطر سکته مغزی جنین را افزایش می دهد.
- کمبود شدید اکسیژن در مغز. خفگی، کمبود اکسیژن در مغز ناشی از وقفه در تنفس یا کمبود اکسیژن، برای مدت کوتاهی در نوزادان به دلیل استرس زایمان و زایمان رایج است. اگر اکسیژن برای دوره های طولانی قطع یا کاهش یابد، نوزاد ممکن است دچار نوعی آسیب مغزی به نام انسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک شود که بافت قشر حرکتی مغز و سایر نواحی مغز را از بین می برد. این نوع آسیب همچنین می تواند ناشی از فشار خون پایین شدید مادر، پارگی رحم، جدا شدن جفت، یا مشکلات مربوط به بند ناف، یا ضربه شدید به سر در حین زایمان باشد.
عوامل خطر فلج مغزی چیست؟
برخی شرایط یا رویدادهای پزشکی وجود دارد که می تواند در طول بارداری و زایمان اتفاق بیفتد که ممکن است خطر تولد نوزاد با فلج مغزی را افزایش دهد. این خطرات عبارتند از:
- وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس. نوزادان نارس (متولد شده در کمتر از هفته 37 بارداری) و نوزادانی با وزن کمتر از 5 ½ پوند در بدو تولد، در مقایسه با نوزادان ترم و سنگین تر، در معرض خطر ابتلا به فلج مغزی هستند. نوزادان کوچکی که در سنین اولیه بارداری به دنیا می آیند به ویژه در معرض خطر هستند.
- زایمان های متعدد دوقلوها، سه قلوها و سایر تولدهای چند قلو – حتی آنهایی که در ترم متولد می شوند – با افزایش خطر فلج مغزی مرتبط هستند. مرگ دوقلو یا سه قلو یک نوزاد خطر را بیشتر می کند.
- عفونت های دوران بارداری عفونت هایی مانند توکسوپلاسموز، سرخجه (سرخک آلمانی)، سیتومگالوویروس و تبخال می توانند رحم و جفت را آلوده کنند. التهاب ناشی از عفونت ممکن است به سیستم عصبی در حال رشد در نوزاد متولد نشده آسیب برساند. تب مادر در دوران بارداری یا زایمان نیز می تواند این نوع پاسخ التهابی را ایجاد کند.
- ناسازگاری گروه خونی مادر و کودک ناسازگاری Rh وضعیتی است که زمانی ایجاد می شود که گروه خونی Rh مادر (مثبت یا منفی) با گروه خونی نوزادش متفاوت باشد. سیستم مادر گروه خونی متفاوت نوزاد را تحمل نمی‌کند و بدن او شروع به ساخت آنتی‌بادی‌هایی می‌کند که به سلول‌های خونی کودک او حمله کرده و آنها را می‌کشد، که می‌تواند باعث آسیب مغزی شود.
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی. مادرانی که در دوران بارداری در معرض مواد سمی مانند متیل جیوه قرار گرفته اند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن فرزند فلج مغزی هستند.
- مادران مبتلا به ناهنجاری های تیروئید، ناتوانی ذهنی، پروتئین اضافی در ادرار یا تشنج. مادران مبتلا به هر یک از این شرایط اندکی بیشتر احتمال دارد که فرزند مبتلا به سی پی داشته باشند.
- همچنین شرایط پزشکی در حین زایمان و زایمان و بلافاصله پس از زایمان وجود دارد که به عنوان علائم هشدار دهنده برای افزایش خطر CP عمل می کند. با این حال، اکثر این کودکان دچار CP نمی شوند. علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- جنین بریچ. نوزادان مبتلا به فلج مغزی به احتمال زیاد در ابتدا به جای سر در حالت بریچ (اول پاها) قرار دارند.
- زایمان پیچیده نوزادی که در حین زایمان و زایمان دارای مشکلات عروقی یا تنفسی است ممکن است قبلاً دچار آسیب مغزی یا ناهنجاری شده باشد.
- زردی. بیش از 50 درصد نوزادان پس از تولد دچار زردی (زردی پوست یا سفیدی چشم‌ها) می‌شوند، زمانی که بیلی روبین، ماده‌ای که معمولاً در صفرا یافت می‌شود، سریع‌تر از آن‌چه کبد آنها بتواند آن را تجزیه کرده و از بدن دفع کند، ایجاد می‌شود. زردی شدید و درمان نشده می تواند سلول های مغز را از بین ببرد و می تواند باعث ناشنوایی و CP شود.
- تشنج. نوزادی که تشنج دارد با خطر بیشتری برای تشخیص بیماری سی پی در دوران کودکی مواجه است.
روشهای درمان فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی قابل درمان نیست، اما درمان اغلب توانایی های کودک را بهبود می بخشد. اگر ناتوانی هایشان به درستی مدیریت شود، بسیاری از کودکان از زندگی تقریباً عادی بزرگسالان لذت می برند. به طور کلی، هرچه درمان زودتر شروع شود، کودکان شانس بیشتری برای غلبه بر ناتوانی های رشدی یا یادگیری راه‌های جدید برای انجام وظایفی که آنها را به چالش می‌کشد، خواهند داشت.
هیچ درمان استانداردی وجود ندارد که برای هر فرد مبتلا به فلج مغزی موثر باشد. هنگامی که تشخیص داده شد و نوع CP مشخص شد، تیمی از متخصصان مراقبت های بهداشتی با کودک و والدین او برای شناسایی آسیب ها و نیازهای خاص کار می کنند و سپس یک برنامه مناسب برای مقابله با ناتوانی های اصلی ایجاد می کنند. کیفیت زندگی کودک
فیزیوتراپی که معمولاً در چند سال اول زندگی یا بلافاصله پس از تشخیص شروع می شود، یکی از بخش های مهم برنامه درمان و توانبخشی فلج مغزی است. مجموعه‌های خاصی از تمرین‌ها (مانند برنامه‌های تمرین مقاومتی یا قدرتی) و فعالیت‌ها می‌توانند قدرت عضلانی، تعادل و مهارت‌های حرکتی را حفظ یا بهبود بخشند و از انقباضات جلوگیری کنند. ممکن است از بریس های مخصوص (به نام دستگاه های ارتوتیک) برای بهبود تحرک و کشش عضلات اسپاستیک استفاده شود.
سایر روشهای درمان و توانخبشی فلج مغزی چیست؟
کاردرمانی بر بهینه سازی عملکرد بالاتنه، بهبود وضعیت بدنی و استفاده حداکثری از تحرک کودک تمرکز دارد. کاردرمانگران به افراد کمک می کنند تا راه های جدیدی را برای انجام فعالیت های روزمره مانند لباس پوشیدن، رفتن به مدرسه و شرکت در فعالیت های روزانه پیدا کنند.
کاردرمانی در منزل و کاردرمانی آنلاین از جمله خدماتی هستند که توسط متخصصان ما برای کمک به کودکانی که به هر دلیل امکان مراجعه به کلینیک کاردرمانی را ندارند ارائه می شوند.
گفتادرمانی می تواند توانایی کودک را برای صحبت کردن، واضح‌تر، کمک به اختلالات بلع، و یادگیری راه‌های جدید برقراری ارتباط – با استفاده از زبان اشاره و یا وسایل ارتباطی خاص را بهبود بخشد.
گفتاردرمانی در منزل و گفتاردرمانی آنلاین از جمله خدماتی هستند که توسط متخصصان ما برای کمک به کودکانی که به هر دلیل امکان مراجعه به کلینیک کاردرمانی را ندارند ارائه می شوند.
درمان های دارویی. داروهای خوراکی مانند دیازپام، باکلوفن، دانترولن سدیم و تیزانیدین معمولاً به‌عنوان خط اول درمان برای آرام‌سازی درد استفاده می‌شوند.