انواع اختلالات رفتاری کودکان از جمله شایع ترین اختلالاتی هستند که روانشناسان حوزه کودکان به آن ها می پردازند.
برخی از کودکان رفتارهای بسیار دشوار و چالش برانگیزی دارند که خارج از عرف سن آنها است. این رفتارها می تواند ناشی از استرس های موقتی در زندگی کودک باشد یا ممکن است نشان دهنده اختلالات پایدارتر باشد.
بر اساس آمارها پسران بیشتر از دختران از اختلالات رفتاری رنج می برند.
گزینه های درمانی شامل آموزش مدیریت والدین، درمان شناختی رفتاری، دارو و درمان مشکلات مرتبط است.
همه کودکان خردسال ممکن است گهگاهی شیطون، سرکش و تکانشی باشند که کاملا طبیعی است. با این حال، برخی از کودکان رفتارهای بسیار دشوار و چالش برانگیزی دارند که خارج از عرف سن آنها است و می تواند والدین را نیز با مشکلات زیادی روبرو کند.
کودکان گاهی اوقات بحث می کنند، پرخاشگر هستند، یا در برخورد با بزرگسالان عصبانی یا سرکش هستند. زمانی ممکن است اختلال رفتاری تشخیص داده شود که این رفتارهای مخرب برای سن کودک در آن زمان غیرمعمول باشد، در طول زمان ادامه یابد یا شدید باشد.
شایع ترین انواع اختلالات رفتاری کودکان
شایع ترین اختلالات شامل اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)، اختلال سلوک (CD) و اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) است. این سه اختلال رفتاری علائم مشترکی دارند، بنابراین تشخیص آن می‌تواند دشوار و زمان‌بر باشد. یک کودک یا نوجوان ممکن است همزمان دو اختلال داشته باشد. سایر عوامل تشدید کننده می تواند شامل مشکلات عاطفی، اختلالات خلقی، مشکلات خانوادگی و سوء مصرف مواد باشد.
اختلال نافرمانی مقابله ای
تصور می‌شود که از هر 10 کودک زیر 12 سال یک نفر مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) است و تعداد پسران دو به یک از دختران بیشتر است. برخی از رفتارهای رایج یک کودک مبتلا به ODD عبارتند از:
- به راحتی عصبانی یا تحریک می شود
- کج خلقی مکرر از خود نشان می دهد.
- به طور مکرر با بزرگسالان، به ویژه والدین، بحث می کند
- از قوانین اطاعت نمی کند.
- اغلب بطور عمدی سعی در آزار دیگران دارد
- عزت نفس پایین دارد.
- براحتی ناامید می شود.
- برای مسائل کوچک دیگران را سرزنش می کند.
اختلال سلوک
کودکان مبتلا به اختلال سلوک (CD) اغلب به دلیل رفتار بزهکارانه و امتناع از پذیرش قوانین، به عنوان “بچه های بد” قضاوت می شوند. تصور می شود که حدود 5 درصد از کودکان 10 ساله دچار این اختلال هستند و تعداد پسران مبتلا بیش از ۴ برابر دخترها است. حدود یک سوم از کودکان مبتلا به CD همچنین دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) هستند.
برخی از رفتارهای رایج یک کودک مبتلا به CD ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عدم اطاعت از والدین یا سایر اطرافیان
- تمایل به مصرف مواد مخدر، از جمله سیگار و الکل، در سنین بسیار پایین
- عدم همدلی با دیگران
- پرخاشگری به حیوانات و افراد دیگر یا نشان دادن رفتارهای نادرست از جمله قلدری و آزار جسمی یا جنسی
- شروع دعواهای فیزیکی
- استفاده از سلاح در درگیری های فیزیکی
- دروغگویی بطور مکرر
- رفتار مجرمانه مانند دزدی ، ایجاد آتش سوزی و …
- تمایل به فرار از خانه
- تمایل به خودکشی
اختلال کمبود توجه – بیش فعالی
تصور می شود که حدود 2 تا 5 درصد از کودکان به اختلال بیش فعالی – کمبود توجه (ADHD) مبتلا هستند که تعداد پسران در حدود سه برابر بیشتر از دختران است.
ویژگی های اختلال کم توجهی – بیش فعالی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بی توجهی و مشکل در تمرکز و فراموش کردن دستورالعمل ها
- حرکت از یک کار به کار دیگر بدون انجام فکر
- تکانشگری و صحبت کردن در بین حرف دیگران
- بیش فعالی و بی قراری مداوم
عوامل خطر در انواع اختلالات رفتاری کودکان
علل این اختلالات تاکنون بطور دقیق شناخته نشده است اما برخی از عوامل خطر عبارتند از:
- جنسیت – پسران بسیار بیشتر از دختران از اختلالات رفتاری رنج می برند. مشخص نیست که آیا علت ژنتیکی است یا به تجربیات اجتماعی شدن مرتبط است.
- بارداری و تولد – بارداری های سخت، زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد ممکن است در برخی موارد به افزایش خطر رفتار مشکل ساز کودک در مراحل بعدی زندگی منجر شود.
- خلق و خوی – کودکانی که از سنین پایین به سختی مدیریت می شوند، دارای خلق و خو عصبی یا پرخاشگر هستند، احتمال بیشتری دارد که در مراحل بعدی زندگی دچار اختلالات رفتاری شوند.
- زندگی خانوادگی – احتمال بروز اختلالات رفتاری در خانواده های نابسامان بیشتر است. به عنوان مثال، در خانواده هایی که خشونت خانگی، فقر، مهارت های ضعیف فرزند پروری یا سوء مصرف مواد مشکل ساز است، کودک در معرض خطر بیشتری قرار دارد.
- مشکلات یادگیری – مشکلات خواندن و نوشتن اغلب با مشکلات رفتاری همراه است.
- ناتوانی ذهنی – احتمال ابتلا به اختلالات رفتاری در کودکان دارای ناتوانی ذهنی دو برابر بیشتر است.
- رشد مغز – مطالعات نشان داده اند که مناطقی از مغز که توجه را کنترل می کنند در کودکان مبتلا به ADHD کمتر فعال هستند.
درمان انواع اختلالات رفتاری کودکان
کودکان درمان نشده مبتلا به اختلالات رفتاری ممکن است به بزرگسالانی ناموفق و با مشکلات عدیده تبدیل شوند. به طور کلی، هرچه مداخله زودتر انجام شود، احتمالاً نتیجه بهتری خواهد داشت.
شروع زودهنگام درمان مهم است. درمان در صورتی مؤثرتر است که با نیازهای کودک و خانواده خاص مطابقت داشته باشد. اولین قدم برای درمان این است که با یک روانشناس کودکان یا متخصص کاردرمانی حوزه کودکان صحبت کنید. برای تشخیص درست ممکن است یک ارزیابی جامع توسط یک متخصص سلامت روان مورد نیاز باشد. برخی از نشانه های مشکلات رفتاری، مانند عدم رعایت قوانین در مدرسه، می تواند به مشکلات یادگیری مرتبط باشد که ممکن است نیاز به مداخله اضافی داشته باشد.
یک مطالعه بزرگ انجام شده در سالیان اخیر، نشان داد که مدیریت دارویی و درمان رفتاری برای ADHD با طراحی دقیق تمام معیارهای رفتار در مدرسه و خانه را بهبود می‌بخشد.
درمان معمولاً چند وجهی است و به اختلال خاص و عوامل مؤثر در آن بستگی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آموزش والدین – به عنوان مثال، آموزش والدین چگونه با فرزندان خود ارتباط برقرار کنند و آنها را مدیریت کنند.
- خانواده درمانی و گروه درمانی – به کل خانواده کمک می شود تا مهارت های ارتباطی و حل مسئله را بهبود بخشند.
- درمان شناختی رفتاری – برای کمک به کودک برای کنترل افکار و رفتار خود.
- آموزش اجتماعی – مهارت های اجتماعی مهمی به کودک آموزش داده می شود، مانند اینکه چگونه با دیگران مکالمه داشته باشد یا با دیگران بازی کند.
- مدیریت خشم – به کودک آموزش داده می شود که چگونه نشانه های ناامیدی فزاینده خود را تشخیص دهد و مجموعه ای از مهارت های مقابله ای که برای خنثی کردن خشم و رفتار پرخاشگرانه او طراحی شده است به او داده می شود. تکنیک های آرام سازی و مهارت های مدیریت استرس نیز آموزش داده می شود.
- حمایت از مشکلات مرتبط – برای مثال، کودکی که مشکل یادگیری دارد از حمایت حرفه ای بهره مند خواهد شد.
- تشویق – بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری در مدرسه و در تعامل با دیگران شکست های مکرر را تجربه می کنند. تشویق کودک به برتری در استعدادهای خاص خود (مانند ورزش) می تواند به ایجاد عزت نفس کمک کند.
- دارو – برای کمک به کنترل رفتارهای تکانشی.
مقالات مرتبط :